Trong những năm gần đây, công nghệ làm hàng giả ngày càng tinh vi. Không chỉ
có những sản phẩm cao cấp hay đắt tiền mới bị làm nhái, làm giả mà bất
cứ mặt hàng nào bán được là bị làm giả. Các sản phẩm sữa giả thì rất đa
dạng và đe dọa sức khỏe người tiêu dùng.
Sữa thật
Sữa nguyên chất chỉ có ở các loài động vật có vú tiết ra để làm thức ăn
nuôi con của chúng. Có hơn 4000 loài tiết sữa nuôi con nhưng sữa các
loài không giống nhau. Sữa của mẹ nào thì cho con đó: sữa mẹ tốt cho bé,
sữa bò tốt cho bê, … Con người dùng sữa bò để uống, tách béo ra làm
thành sữa gầy, tách nước thành sữa bột để bảo quản lâu hơn.
Cũng từ sữa nguyên chất, sữa bột, người ta còn chế biến ra nhiều loại
sữa uống và sữa bột có mùi vị, cấu trúc và cảm quan khác nhau thường
được gọi chung là sản phẩm sữa.
Các sản phẩm sữa trên thị trường thường có thành phần chính là sữa bột,
được bổ sung các thành phần thực phẩm khác (là một trong những thành
phần của sữa hoặc không phải sữa) tuỳ theo mục đích sử dụng. Chẳng hạn
sữa cho trẻ sơ sinh phải có thành phần dinh dưỡng giống với sữa mẹ; sữa
cho người bệnh cần có năng lượng cao và đủ các chất dinh dưỡng thiết
yếu, sữa cho bà mẹ,…. Một sữa tốt, ngoài thành phần dinh dưỡng phù hợp
còn phải hợp khẩu vị người dùng và mang tính tiện dụng nữa.
Một sản phẩm được gọi là sữa thật khi có thành phần nguyên liệu chính là sữa, các thành phần nguyên liệu bổ sung, thành phần dinh dưỡng, cách sử dụng, thời hạn bảo quản, đối tượng sử dụng và nơi sản xuất,… được công bố một cách rõ ràng, chính xác
trên bao bì. Và đương nhiên được các cơ quan chức năng nhà nước công
nhận.

Hàng thật “giả sữa”

Đây là “hàng thật” 100%, có mùi vị và các công bố trên bao bì giống như sản
phẩm sữa nhưng lại hoàn toàn không chứa sữa hoặc chỉ có một thành phần
của sữa với hàm lượng nhỏ như đạm casein, đạm whey, bơ,….Hàng thật “giả
sữa” được người tiêu dùng chấp nhận và pháp luật cho phép, được sản xuất
bởi những công ty chính hiệu, và được công khai cho người dùng biết đó
là thực phẩm “giả sữa”. Sản phẩm dạng này cũng giống như các sản phẩm
giả thịt từ đạm thực vật như chả lụa chay, đùi gà chay….cho người ăn
chay. Các sản phẩm giả sữa thường được làm từ đạm đậu nành, dầu thực
vật, các loại đường không phải lactose,… nhưng có hương vị, cấu trúc,
màu sắc,… và thậm chí thành phần dinh dưỡng giống y “đồ thật” nhưng
nguồn gốc hay bản chất thì khác. Những người thích sữa nhưng bị dị ứng
với một hay nhiều thành phần của sữa có thể thưởng thức hương vị sữa qua
những sản phẩm này.

Sữa giả
Loại “giả” này không được pháp luật cho phép, không được người tiêu dùng
chấp nhận và bị xã hội lên án. Đó là sự giả mạo, giả dối, lừa gạt người
tiêu dùng của một số nhà sản xuất để trục lợi. Là đồ “giả” mà nói là
..đồ thiệt, đồ thứ phẩm nói là đồ cao cấp.
Một trong những cách lừa người tiêu dùng phổ biến là nhái thương hiệu.
Sản phẩm nhái có tên gần giống với tên của một sản phẩm sữa uy tín và
đang bán chạy trên thị trường nhằm gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng. Để
tránh mua nhầm thương hiệu, chúng ta nên đọc kỹ tên, nhãn hiệu và cả nơi
sản xuất để chắc chắn là đã chọn đúng sản phẩm mình cần.

Loại sữa giả tinh vi hơn là “giả ruột”. Sữa bên trong được “độn” bằng các nguyên liệu rẻ tiền như bột váng sữa (bột whey), lactose,… hoặc sử dụng các nguyên liệu không đạt tiêu chuẩn chất lượng, nguyên liệu cận hay quá đát, nguyên liệu dùng
trong công nghiệp hoặc chăn nuôi,… để tạo ra những sản phẩm kém chất
lượng nhưng được bán với “giá thật”. Sữa giả ruột còn là những sản phẩm
không được công bố đúng thành phần dinh dưỡng, nguyên liệu trên bao bì.
Thành phần “bổ dưỡng” giá mắc chỉ có tí xíu hoặc thậm chí không bổ sung
thì trên nhãn được công bố với hàm lượng cao. Ngược lại, thành phần nghe
“có vẻ rẻ tiền” thì lờ đi, không công bố. Sữa giả về chất lượng còn là
những loại sữa thiếu về trọng lượng, thiếu chất đạm, đường, béo, vitamin
và khoáng chất, không đạt về vệ sinh an toàn trong quá trình sản xuất,
quá trình bảo quản đáng phải huỷ hoặc xử lý lại nhưng vẫn được đưa ra
thị trường như hàng chất lượng cao. Sữa có chất lượng giả rất khó nhận
biết và thường có ưu thế cạnh tranh về giá thành. Sữa “giả ruột” rất khó
phát hiện khi nhìn bề ngoài. Do vậy, tốt nhất là nên mua những sản phẩm
của các nhà sản xuất nghiêm túc và có uy tín.
Khác với sữa giả ruột, sữa giả “nhà sản xuất” không thể truy tìm được nguồn gốc sản phẩm. Một số người thiếu đạo đức
kinh doanh đã đóng gói “ruột khác” vào bao bì của sản phẩm sữa nào đó
đang bán chạy, như kiểu bột ngọt Ajinomoto bị làm giả. Người tiêu dùng
khi thấy chất lượng sản phẩm mình vẫn sử dụng không ổn định, báo cho nhà
sản xuất thì cả hai mới vỡ lẽ mình là nạn nhân. Thường thì những sản
phẩm này có bao bì mà hình ảnh không rõ nét, câu từ thiếu chính xác,
nhiều lỗi chính tả do sao chép không đúng hoặc sao chép hình ảnh từ bao
bì thật. Bạn hãy cẩn thận xem kỹ cách in ấn trên bao bì để đề phòng hàng
giả. Bạn cũng nên mua sữa cho gia đình tại những nơi có uy tín như siêu
thị, của hàng đại lý chính hãng tránh mua sữa tại các nơi có nghi ngờ
có khả năng bán sữa giả.
Hạn sử dụng là một trong những yếu tố thường bị làm giả. Sữa có hạn sử dụng giả
thường là hàng đã cận hoặc quá đát được nâng cấp bằng cách tẩy xóa sửa
chữa; hạn sử dụng được cố tình kéo dài làm giảm chất lượng dinh dưỡng và
cảm quan sản phẩm. Kiểm tra hạn sử dụng không chỉ giúp ta chọn được các
sản phẩm mới, mà còn giúp phát hiện sữa làm hạn sử dụng giả.
Để tránh chọn nhầm hàng giả, bạn cần kiểm tra kỹ bao bì sản phẩm xem các
hình ảnh và thông tin có đầy đủ, sắc nét, rõ ràng và chính xác không.
Hạn sử dụng có bị tẩy xóa, in chồng lên nhau không; sản phẩm có được bày
bán ở nơi sạch sẽ, khô ráo, thoáng mát không. Bao gói phải kín, không
móp méo và nguyên vẹn.
Khi mở ra, nên xem màu sắc, mùi vị sản phẩm để sớm phát hiện những sản phẩm
có vấn đề. Sữa bột phải tơi rời, không vón cục, ngoại trừ các cục dễ vỡ
ra khi búng nhẹ; có màu sắc trắng đến màu vàng kem, không có đốm màu lạ
như: nâu, đen, xanh lợt,… không có mùi ôi dầu, mùi mốc, mùi tanh, mùi
xà phòng hoặc các mùi vị lạ khác.

Tóm lại, thói quen đọc hiểu nhãn bao bì là một giải pháp đơn giản và hiệu
quả không chỉ giúp bạn hạn chế việc mua nhầm hàng giả mà còn giúp bạn
chọn đúng sản phẩm mình cần.

Bs. Tạ Thị Lan
Phó Phòng Nghiên Cứu Thực Phẩm
Trung Tâm Dinh Dưỡng